Διεθνές Νομισματικό Ταμείο: Δημοσιονομική διέξοδος ή κοινωνικό αδιέξοδο;

Με αφορμή τις τρέχουσες οικονομικές εξελίξεις και ιδιαίτερα τα χρηματοπιστωτικά προβλήματα του ελληνικού κράτους, θα θέλαμε να επιχειρήσουμε την ανάλυση ενός διεθνούς οικονομικού οργανισμού ο οποίος εμφανίζεται να είναι μία πολύ πιθανή κατάληξη στην ελληνική κρίση, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Θα προσπαθήσουμε λοιπόν αφενός να αποκωδικοποιήσουμε την λογική της λειτουργίας και των παρεμβάσεων του ΔΝΤ και αφετέρου να εξετάσουμε κάποιες από τις παρεμβάσεις αυτές, ώστε να αξιολογήσουμε τα αποτελέσματα της δράσης του.

Το ΔΝΤ ιδρύθηκε το 1944 στο πλαίσιο του τερματισμού του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και της εγκαθίδρυσης την αμερικανικής οικονομικής παντοδυναμίας. Η ιδρυτική του λογική βασίστηκε στην αρχή της διασφάλισης της παγκόσμιας νομισματικής ομαλότητας όπως αυτή αποτυπώθηκε από την συμφωνία του Bretton Woods. Με απλά λόγια, το ΔΝΤ θα αποτελούσε μία τράπεζα αποθεμάτων χρυσού και δολαρίων τα οποία θα αντιστοιχούσαν σε ένα συγκεκριμένο ποσοστό από την αξία των χρημάτων που θα εκδίδονταν από τα εθνικά νομισματοκοπία. Στο πλαίσιο αυτό το ΔΝΤ θα διαδραμάτιζε τον ρόλο της «τράπεζας των εθνικών τραπεζών» και θα εγγυόταν την ομαλότητα των διεθνών οικονομικών συναλλαγών.

Μετά από τις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970, όπου το δολάριο θα αρχίσει να δέχεται ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις, το σύστημα της νομισματικής σταθερότητας μέσω των αποθεμάτων χρυσού και αμερικανικών νομισμάτων θα κλονιστεί. Από το 1976 το ΔΝΤ θα θέσει τέρμα στην λειτουργία του ως εγγυητής αποθεματικών και θα μεταβληθεί σε φορέα «εξαγωγής» του σκληρού νεοφιλελευθερισμού. Στην πράξη, όσες χώρες αντιμετωπίζουν στο εξής προβλήματα ρευστότητας, θα έχουν την δυνατότητα προσφυγής στο ΔΝΤ για την εκταμίευση δανείων με αντάλλαγμα την εφαρμογή συγκεκριμένων οικονομικών πολιτικών. Ποιες είναι αυτές; Η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και το άνοιγμα των προστατευομένων αγορών στον διεθνή ανταγωνισμό.

Θα μπορούσαμε να ομαδοποιήσουμε τα κράτη που αναγκάστηκαν να προσφύγουν στο ΔΝΤ σε τέσσερις κατηγορίες. Στις χώρες του μη ανεπτυγμένου καπιταλιστικά κόσμου και ιδιαίτερα της Αφρικής, όπως η Ζιμπάμπουε, στις αναδυόμενες καπιταλιστικές οικονομίες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, όπως η Τζαμάικα, η Βραζιλία και η Αργεντινή, στις έκπτωτες «ασιατικές τίγρεις» όπως η Μαλαισία ή η Ινδονησία και τελευταία στις ευρωπαϊκές οικονομίες που παρουσιάζουν αδυναμία εκπλήρωσης των πιστωτικών τους υποχρεώσεων όπως η Ουγγαρία, η Λετονία, η Ρουμανία (και η Ελλάδα;).

Σε κάθε μια από τις προαναφερθείσες χώρες, τα τραύματα από τις παρεμβάσεις του ΔΝΤ παραμένουν ανίατα. Στις μη ανεπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες του τρίτου κόσμου, το αντίτιμο ήταν η ολοκληρωτική εκχώρηση των φυσικών τους πόρων σε μεγάλες πολυεθνικές έναντι «πινακίου φακής». Στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, το αποτέλεσμα ήταν η καθολική χειραγώγηση των οικονομιών τους από τα ισχυρά αμερικάνικα οικονομικά λόμπυ. Το ίδιο συνέβη σε μεγάλο βαθμό και στην Ασία.

Στην Ευρώπη, το θύμα του ΔΝΤ δεν ήταν άλλο από το κοινωνικό κράτος και τα ώριμα κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα. Μειώσεις μισθών και συντάξεων, περικοπές κρατικών κοινωνικών δαπανών και υποβάθμιση του επιπέδου ζωής των χαμηλών και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων ήταν οι παράπλευρες απώλειες της «δημοσιονομικής δίαιτας» του ΔΝΤ.

Θα πρέπει να γίνει από όλους μας κατανοητό ότι το ΔΝΤ αποτελεί έναν από τους βασικούς φορείς εξαγωγής του σκληρού νεοφιλελευθερισμού που εξυπηρετεί πρώτα απ’ όλα τους ίδιους τους οικονομικούς παίχτες που ωθούν τα πιο αδύναμα κράτη στα δημοσιονομικά αδιέξοδα. Για να είμαστε εντούτοις δίκαιοι, στην δική μας περίπτωση, οι μακροχρόνιες πολιτικές επιλογές και οι πρακτικές που έγιναν ανεκτές από τους περισσοτέρους από εμάς είναι εξίσου υπεύθυνες για την προδιαγεγραμμένη όπως όλα δείχνουν κατάληξη.

Κουντούρης Νικόλας
Δρ. Πολιτειολόγος
n_kountouris@yahoo.gr
www.immigration-phenomenon.blogspot.com